На ростанях [Якуб Колас] (fb2) читать постранично, страница - 265

Лабановіча было правіла — не пазніцца. Пасілкаваўшыся і расплаціўшыся за падмацунак, Андрэй павольна падыбаў у суд.

Самага важнага суд яшчэ не сказаў. І Бабека, відаць, быў упэўнены, што пакінуты на волі падсудны Лабановіч нідзе не дзенецца, прыйдзе выслухаць прыгавор. Нават крыўдна было ад такіх думак. А што, калі б узяць ды павярнуць аглоблі ў другі бок, далей ад гэтага злавеснага будынка? Пайсці глухімі завулкамі за межы горада, у поле, і накіраваць ступакі свае куды-небудзь на Заслаўе, на Барысаў або на Ігумен? Пачалі б чытаць прыгавор, прачыталі, Бабека адчуў бы сябе ў становішчы дурня. Так летуценіў Андрэй, а ногі неслі яго ўсё бліжэй да будынка земскай управы.

Пры дзвярах стаяў гарадавы.

— Рана яшчэ! — начальніцкім тонам прамовіў ён.

Лабановіч толькі акінуў гарадавога кароткім строгім поглядам і сказаў:

— Можа, каму і рана, а мне якраз упору.— І рашуча сунуўся ў дзверы.

Гарадавы збянтэжыўся: можа, які сышчык або начальства якое? І прапусціў Лабановіча. Праз паўгадзіны ў залу пачала сходзіцца публіка. Цяпер уваход быў вольны для ўсіх.

Бабека быў чалавек пунктуальны. Роўна без дваццаці восем вечара зноў пачуўся громкі голас:

— Устаць! Суд ідзе!

З таго ж самага пакоя і ў тым жа парадку, як і наўперад, ішлі суддзі і саслоўныя прадстаўнікі на чале з Бабекам і маршалкам Ромава-Рымша-Сабурам. Бабека быў яшчэ болей важны, чым раней. Уладзік і Тургай былі своечасова прыведзены і сядзелі на лаве падсудных. Лабановіч сядзеў сярод публікі на ранейшым месцы.

У зале адразу ж запанавала цішыня. Не спяшаючыся, важна ўзняўся з свайго трона Бабека і, трымаючы ў руках ліст паперы, прыступіў да чытання рэзалюцыі суда,— тое самае, што і прыгавор, толькі ў болей кароткай форме. Спачатку глухавата, а далей усё грамчэй чытаў Бабека:

— «1908 года, верасня 15 дня.

Па ўказу яго імператарскай вялікасці Віленская судовая палата, па крымінальнаму дэпартаменту, у публічным судовым пасяджэнні ў складзе (пералічаліся суддзі, саслоўныя прадстаўнікі, пракурор і сакратар), выслухаўшы справу аб сялянах (пералічаліся падсудныя, апроч Астраўца), прыгаварыла сялян Лабановіча, Лявоніка і Тургая заключыць у крэпасць на тры гады кожнага. Судовыя выдаткі па гэтай справе ўскласці на асуджаных пароўну і за кругавою іх адказнасцю, а пры нястатнасці ўсіх іх прыняць на кошт казны. Рэчавыя па справе доказы пакінуць пры справах. Селяніна Мацвея Астраўца лічыць апраўданым па суду».

Як толькі чытанне рэзалюцыі было скончана, Бабека, як арол, акінуў вачамі залу і трубным голасам аддаў загад:

— Асуджанага Лабановіча Андрэя Пятрова зараз жа ўзяць пад варту!

Лабановіч і не апамятаўся, як да яго падбег зусім яшчэ малады і плюгавы на выгляд акалодачны і схапіў за руку.

— Чаго ты скачаш, як пеўнік, і хапаешся за мяне? Я ж не ўцякаю.— Лабановіч спакойна, але з сілаю вызваліў руку.— Арыштаваць не ўмееш — служака! — з насмешкаю прамовіў ён.

У гэты час падышоў плячысты гарадавы. Ён злёгку штурхануў Лабановіча.

— Ну, ідзі! — па-начальніцку скамандаваў ён.

— Вось гэта слова! — азваўся Лабановіч і пад канвоем гарадавога пакінуў залу.

У гэты ж час канвойнікі вывелі Тургая і Уладзіка. Лабановіча далучылі да іх, але гарадавы ад яго не адступаўся. Уводдалі тырчаў акалодачны, болей салідны, чым той, што арыштаваў Андрэя.

Уся працэсія накіравалася ў бок астрога, а ён стаяў якраз насупраць земскай управы. Гаварыць паміж сабой арыштаваным забаранялася. Яны толькі абменьваліся кароткімі позіркамі і сяброўскімі ўсмешкамі.

Андрэю здалося, што яго сябры засталіся задаволенымі прыгаворам суда. Цяпер ужо не прыходзілася гадаць, зазіраць у будучыню, які налучыць лёс. Адбыць тры гады, а там пачнецца новае жыццё.

Хвілін праз дзесяць працэсія спынілася, падышлі да астрога. Высачэзная жалезная брама знізу, метры на два з палавінаю, была зроблена з суцэльнага жалеза, а да самага верху ішлі тоўстыя металічныя штакеціны з вузкімі прасветкамі. Яна адгароджвала будынак астрога і кантору ад знешняга свету. Прабрацца праз браму без належных прыстасаванняў было немагчыма.

Старшы канвойнай каманды пастукаў кулаком. У жалезнай сцяне брамы адчыніліся дзверцы, таксама жалезныя. Адтуль выглянуў вусаты пануры твар астрожнага прываротнага. Зірнуўшы на канвой і на арыштаваных, ён моўчкі прыадчыніў вароты і прапусціў іх у кантору. Там сядзеў Рагоза, дзяжурны памочнік начальніка турмы. Ён прыняў арыштаваных, распісаўся. Канвойнікі выйшлі. Цяпер прыведзеныя ў астрог засуджаныя называліся проста арыштантамі.

— Абыскаць! — загадаў рыжавусы Рагоза з чырвоным ад гарэлкі тварам.

Два наглядчыкі прывычнымі рукамі і спрактыкаванымі пальцамі абмацалі ўсе кішэні і вопратку ад галавы да пят. У Лабановіча забралі складаны ножык, нязменнага спадарожніка грыбных паходаў,