Лісце каштанаў [Уладзімір Сямёнавіч Караткевіч] (fb2) читать постранично, страница - 3

высыпаць з іх пясок, круглагаловы Ролік спытаўся:

— Адкуль такі? Нешта мы цябе не бачылі.

— Не з вуліцы Чкалава? Не з яўбаза? — спытаўся гожы.

— Што такое?

— Яўбаз. Яўрэйскі базар... Ясна, не адтуль,— сказаў «мужычок».

— Не з Падвальнай? — пытаўся Круглая Галава.— Не з Фундуклееўскай?

Ведаў я гэтыя конікі: спецыяльна называюць вуліцы старымі назвамі, каб дазнацца, карэнны ты або так, збоку-прыпёку, з дзесятага ветру. Сам колькі разоў так рабіў.

А яны, відаць, хацелі выпытаць яшчэ, ці не з другога я канца горада, ці быў тут калі...

— Не з Банкаўскай? А што, на былой Адольфгітлерштрасе таблічкі паўсюль ужо збілі?

— Кіньце, хлопцы,— сказаў Ролік,— ясна, нетутэйшы. Адкуль?

— Я з гэтага двара.

Хлопцы пераглянуліся. Гэта ўжо была як бы іншая справа. Я нібыта рабіўся прыналежным да іхняга двара, сваім.

— А-а, новенькі,— сказаў «інтэлігент».— Гэта не таго палкоўніка, які тыдзень таму назад прыехаў?

— Угм... Пляменнік.

— А ён куды адразу з’ехаў? Ён хто?

— На фронт. Ён начштаба пэўнага роду войск аднаго з франтоў.

У вачах новых знаёмых нарадзіўся цень павагі.

— Фф-ю-у. Якога? — спытаўся Ролік.

— Зашмат ведаць хочаш. Гэтага казаць нельга.

— Ваенная тайна? Задавака,— сказаў прыгожы і ўстаў.

— Кінь яго, Жэнька,— сказаў «гожаму інтэлігенту» Ролік.— Кінь яго, Багдане. Не хоча — не трэба.

I тут раптоўна для мяне засакатаў з бур’яноў паўдзённай гаворкай галасок дзеўчаняці:

— А я вось і ведаю. Я ката іхнім суседзям прыносіла. «Мышы, кажуць, заелі».

— Дык ты гэта і ведаеш? — з пагардай спытаўся «мужычок» Багдан.

— Не,— азваўся галасок з бур’яна,— я, як прыносіла, чула. Веставы ягонага дзядзькі, татарын, ці бурат, ці алтаец... Патракоў прозвішча...

— Не тарахці,— сказаў Ролік.— Дзела кажы.

— Казаў... Першага Беларускага фронту.

Хлопцы зарагаталі.

— Ну вось,— адсмяяўшыся, сказаў Ролік,— ...ваенная тайна. Адкуль?

— Беларус.

— Браты ёсць?

— Былі. Многа. I родных, і стрыечных, і ўсялякіх. Па чутках, мала хто застаўся.

— Фашыстаў ненавідзіш?

— Пытаешся яшчэ.

— На фронт уцякаў?

— Два разы. Адзін раз — у сорак другім яшчэ, вярнулі аж з-пад самага Мажайска.

— Я таксама,— уздыхнуў Ролік,— тожа мне яшчэ, выабражалы, лішнія рукі ім не патрэбныя. Як быццам мы горшыя. Ідуць — хвігай носа не дастанеш. А ў нас толькі ўсяго і няшчасця, што гадоў не дабралі.

Ён у час выказаў свае пачуцці і выліў горкую сваю крыўду. Таму што мне пачалі ўжо брыднуць гэтыя пытанні і адказы. Як на допыце ў міліцыі. А я гэтых допытаў за гады беспрытульных бадзянняў меў болей, чым ён лупцовак ад бацькоў.

— Цябе як клікаць? — спытаўся круглагаловы.

— Васілька Стасевіч,— адказаў я.

— Ну вось. А я Раланд Дзмітрэнка. Па-украінску хаця разумееш?

— А чаго тут не разумець?

— Гарна. А оцэ мая гвардыя. Гэты, з лукам, палтаўскі.

— Багдан Цар,— назваўся «мужычок».

— А гэта наш ідэолаг. Бацька мой за Махном ганяўся, то казаў, што ў таго ціла тачанка була з ідэолагамі. Вось і мы яму завядзем. Жэнька, адрэкамендавацца паслу дружняй дзяржавы.

— Яўген Кульба,— ляснуў босымі пяткамі прыгожы.

Пяткі былі хаця і босыя, але не парэпаныя, белыя. Відаць, хадзіць босым — гэта было нешта накшталт уніформы на час гульні.

I тут я здзівіўся яшчэ больш. 3 зарасцяў выбралася, нават скочыла, як тыгр, бо «джунглі» на добрую чвэрць складаліся з крапівы, дзяўчо гадоў пятнаццаці. Схілілася, пачухваючы вельмі доўгія, падрапаныя ногі шакаладнага колеру, пасля пацерла каленам аб калена, ускінула галаву — чорна-бурыя валасы цяжкай хваляй шыбанулі назад — і ўсміхнулася мне, і я ўбачыў цёмна-сінія вочы з ненатуральна велічэзнымі, вясёлымі чорнымі зрэнкамі.

— Здароў, хлопцы, здароў, новенькі! А божа ж мой, белы які! Ну, белы які...

— Зноў ты тут,— з прыхаванай пагрозай сказаў Багдан.— Зноў чэпішся.

— I не да цябе. I зусім-зусім не да цябе. Мне унь на гэтага, пляменніка, зблізу паглядзець хочацца. А месца ты тут не купіў, не купіў, кажу.

Багдан цяжка ўздыхнуў. Хлопцы паціснулі плячыма, нібы пакарыліся лёсу. А яна села насупраць мяне, абхапіла падрапанымі рукамі падрапаныя калені і стала бессаромна разглядаць, схіляючы галаву то на адзін бок, то на другі. Засталася, відаць, збольшага задаволеная.

— Я Нонка Юніцкая.

Калі Ролік і Багдан гаварылі на гарадской украінскай, а Жэнька — на рускай мове, хоць і з прыкметным украінскім акцэнтам, то ў гэтай быў той паўднёвы жаргон, на якім гамоняць вялікія чарнаморскія партовыя гарады. Я не маю ні сілы, ні ўмення, ні, шчыра кажучы, жадання перадаваць усе гэтыя тропы, ідыёмы, усю безліч жывых